آداب و فرهنگ

استان یزد یکی از باشکوه ترین و بی نظیرترین میراث فرهنگی کشو ایران می باشد که ادوار کهن مختلفی را در خود جای داده است و می توان گفت از هزاره سوم پیش از میلاد مکانی برای اسکان انسان بوده است که در دوران باستان این استان را یزدان نامیدند.

یزد یعنی محل عبادت می باشد. یزد شهری با سنت ها و پیشینه ای هزاران ساله است که از فرهنگ و آداب و رسم خاصی برخوردار می باشد و امروزه شاهد آداب و فرهنگ مردم یزد هستیم که فرهنگی باستانی دارد.

فرهنگ بومی

استان یزد در زمان های گذشته از بسیاری از جنگهای سیاسی کشور تا حدودی ایمن بوده است با توجه به منابع تاریخی این استان می توان نتیجه گرفت استان یزد یکی از مناطقی است که از قدمت بسیار طولانی برخوردار می باشد و آداب و فرهنگ مردم یزد نیز هم چنان ته مانده آداب و فرهنگ دوران باستان می باشد.

وجود یادگاری هایی بعد از اسلام همانند مساجد و امامزاده ها و نشانه هایی از مهر و آناهیتا و هخامنشی و دژهای بزرگ نشانگر قدمت آداب و فرهنگ مردم یزد چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام می باشد.

صنایع دستی

صنایع دستی بخش بزرگی از آداب و فرهنگ مردم یزد به شمار می آید و این هنر دستی باستانی از سال های بسیار دور و گذشته در میان مردم یزد رایج بوده است و اکنون نیز مردمان این استان علاقه بسیاری به صنایع دستی دارند. از مهم ترین صنایع دستی استان یزد می توان به مواردی همچون قالی، قالیچه، گلیم، لنگ، چادر شب، مخمل، کیسه حمام و زیلو اشاره کرد.

بخش مهمی از جاذبه‌های سفر به شهرهای تاریخی و سنتی، بازدید از بازارها و خرید است. وقتی به شهری سفر می‌کنید دوست دارید چیزی را به عنوان یادگاری از آن شهر برای خود داشته باشید. صنایع دستی هر شهر می‌تواند صفحه‌ای از شناسنامه آن دیار باشد و هر زمان که به آن بنگرید یاد خاطرات سفر خود بیفتید.

هر شهر با توجه به نوع اقلیم و سبک زندگی مردم، صنایع دستی متفاوت و منحصر به خود دارد. هنرهای دستی استان یزد با توجه به پیشینه تاریخی درخشانش، قدمتی چند هزار ساله دارند.

قالی بافی

صنعت فرش‌های دست‌بافت، اصلی‌ترین صنعت دستی مردم یزد است. یزد سالانه حدود پنج متر مربع به ازای هر بافنده تولید فرش دارد. حدود ۵۰ درصد از تولیدات فرش دست‌بافت استان یزد در بازارهای خارج از ایران به فروش می‌رسند.

این فرش‌ها با نقشه‌های اصیل فرش یزد بافته می‌شوند. نقوش اصیل و معروف یزدی عبارتند از: گل و ماهی، هراتی، کرمانی و سردار جنگل.

زیلو بافی

زیلو کف‌پوشی از جنس پنبه است. برای مناطق کویری زیلو جزء کف‌پوش‌های بادوام و مناسب است. شهرستان میبد مرکز اصلی زیلوبافی در استان یزد است. تا چند سال گذشته صدها خانواده به صنعت زیلوبافی مشغول بوده‌اند. قدیمی‌ترین زیلوی میبد دارای قدمتی بسیار طولانی است. این زیلو در مسجد جامع میبد می‌باشد. قدمت زیلوبافی در میبد را به دوران پیش از اسلام نسبت داده‌اند.

تعداد بافندگان زیلو در گذشته حدود ۱۵۰۰ نفر بوده که امروزه به دلیل کاهش تقاضای بازار، این تعداد نفرات کمتر شده است. طرح‌هایی که در بافت زیلو استفاده می‌شوند بسیار زیبا و قابل توجه هستند. پرت‌توره، زلفک، رکنه دونی، بند رومی، کلید، هشت پر بزرگ و هشت پر کوچک از نقوش معروف زیلو در استان یزد می‌باشند. رنگ غالب در بافت زیلوها سفید، سبز، آبی، نارنجی و قرمز است.

نام «نفتال» که در بازار فروش قالی از آن یاد می‌شود، مخصوص زیلوهای مرغوب و درجه یک است. امروزه تولیدات زیلو بیشتر توسط مساجد و تکیه‌ها مصرف می‌شود.

زیلو در گذشته یکی از مهم‌ترین کالاهای تجاری استان یزد بوده و اکثر مواقع پس از سفارش افراد و بازرگان‌ها بافته می‌شده است.

ترمه

ترمه پارچه زیبایی است که مصارف مختلفی در تولید دیگر صنایع دستی استان یزد دارد. تارهای این پارچه از ابریشم طبیعی می‌باشد و پودش ترکیبی از نخ، ابریشم، پشم و کرک الوان است.

ترمه در گذشته با انگشتان دست بافته می‌شده و از همین رو به انگشت باف نیز معروف بوده است. تولید ترمه هم اکنون به صورت نیمه دستی می‌باشد.

ترمه انواع گوناگونی دارد که عبارتند از: شال یزدی، شال امیری، شال رضایی، شال چارقدی، شال محرمات، شال بندی، شال اتابکی، شال راه راه و شال کشمیری.

نقوش استفاده شده در این پارچه بته جقه، گل شاه عباسی و شاخ گوزنی است.

صنعت ترمه در ایران حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد. زرتشتیان نخستین کسانی هستند که از ترمه برای لباس مخصوص مجالس شادی استفاده می‌کردند.

زری بافی

زری بافی که قدمتش به دوران هخامنشی باز می‌گردد، به بافت پارچه‌هایی گفته می‌شود که بسیار ظریف و گران‌بها هستند. تار این پارچه از جنس ابریشم خالص است و پودهایش ابریشم رنگی و نخ گلابتون می‌باشد.

در گذشته از این پارچه‌ها برای تزئین کاخ سلاطین استفاده می‌شده و جزء نفیس‌ترین منسوجات ایرانی بوده است. حدود ۲۰۰۰ سال پیش تولیدات ابریشمی ایران در بین مردم آسیا و اروپا شهرت چشمگیری داشته و بهترین پارچه‌های زری در دنیا، به دست هنرمندان ایرانی بافته می‌شده است.

شمد بافی

یکی از صنایع دستی استان یزد به شمار می رود. نوعی پارچه نازک است که در بافت آن نخ پنبه یا ابریشم مصنوعی ویسکوز به کار رفته و در فصل تابستان به عنوان روانداز از آن استفاده می کنند . و از این رو طرف داران و مشتریان زیادی دارد.

سفال و سرامیک

اولین صنعت ساخت دست بشر از خاک، سفال بوده است. هنری که قدمتی بالغ بر ۸۰۰۰ سال دارد و از همان ابتدا تا کنون همواره مورد توجه مردم جهان قرار گرفته است.

مهم‌ترین مرکز سفال و سرامیک استان یزد، شهرستان میبد است. مردم یزد به تولیدات سفالی «کواره» می‌گویند. با توجه به این که منابع گل رس در این استان به وفور یافت می‌شود، تولید ظروف سرامیکی و سفالی در تمامی دوره‌ها از رونق خاصی برخوردار بوده است . بازارهای داخلی و خارجی طالب این ظروف زیبا و سنتی هستند. گرچه نقوش روی سفال‌ها بسیار متنوع است اما نقش مرغ و ماهی و خورشید خانم از نقوش اصلی این هنر کهن می‌باشند.

گیوه بافی

گیوه بافی هنر زنان روستایی استان یزد است. گیوه نوعی پاپوش تابستانی است که دوام زیادی دارد و می‌توان با آن راهپیمایی‌های طولانی انجام داد. جنس گیوه‌ها از نخ پنبه‌ای است و پس از بافت به قسمتی به نام تخت دوخته می‌شوند.

کاشی سازی

در هنر کاشی سازی، یزدی‌ها از طرح‌های سنتی و اصیل ایرانی استفاده می‌کنند و کاشی‌هایی زیبا تولید می‌کنند که در معماری بناها جلوه‌ای ویژه دارد. قدمت این هنر در یزد به حدود ۷۰۰ سال می‌رسد. هنرمندان صنعت کاشی سازی شکل‌های مورد نظر را آماده می‌کنند و سپس طرح را روی کاشی نقاشی و لعاب و پخت انجام می‌دهند. انواع کاشی‌های یزدی عبارتند از: کاشی کمک، کاشی یزدی، کاشی شش گوش، کاشی شبکه، کاشی حاشیه، کاشی هفت رنگ، کاشی جوک و کاشی کمند.

قلم زنی

کندن نقوش مختلف بر روی اشیا فلزی مانند مس، طلا، نقره و برنج را قلم زنی می‌گویند. نقوش انتخاب شده به وسیله قلم و با ضربه چکش بر روی اشیا فلزی حک می‌شود. قلم زنی عمری چندین هزار ساله دارد و از دوران هخامنشیان ظروفی که بر روی آن‌ها قلم‌زنی انجام شده به دست آمده است. در بازارهای یزد ظروف قلم زنی شده با طرح‌ها و در اندازه‌های مختلف وجود دارد که برای مسافران از جذابیت بالایی برخوردار است.

نمد مالی

نمد تنها زیراندازی است که بافته نمی‌شود! ابزار نمدمالی آب داغ، پشم یا کرک و زور بازو است. از اسمش پیداست که نمدهای موجود در بازار بر اثر مالیدن شکل و انسجام گرفته‌اند. نمد یکی از گرم‌ترین پوشاک و زیراندازها است و متأسفانه این روزها در حال فراموش شدن می‌باشد.

 قطاب یزدی

این شیرینی از معروف‌ترین شیرینی‌های سنتی استان‌های یزد است.

یکی از لذیذترین، شناخته شده‌ترین و پرطرفدارترین شیرینی‌های یزدی قطاب است که از ارزش غذایی بالایی برخوردار است. بنا به شنیده‌ها و مستندات، پیشینه این شیرینی به اواخر دوره قاجار برمی گردد.

این شیرینی در انواع سنتی یزدی و عسلی تهیه می‌شود. قطاب یزدی از دو بخش لایه خارجی و مغز داخلی تشکیل شده‌است. لایه خارجی آن که نانی سرخ شده در روغن است از آرد گندم، شیر یا ماست و زرده تخم مرغ تشکیل شده‌است که پس از طبخ در پودر قند غلطانده می‌شود. مغز داخلی این شیرینی نیز از مخلوط پودر بادام، پودر قند و هل تشکیل شده‌است. در قطاب عسلی، شیرین‌کننده اصلی بجای پودر قند، عسل است.

همچنین مهارت پخت شیرینی قطاب یزدی به شماره ۱۱۸۴ و به نام متوسلیان ثبت ملی رسید.

لوز یزدی

انواع لوز، از پرطرفدارترین شیرینی های یزد محسوب می شود.

«باقلوا، نارگیل، دو رنگ نارگیل و پسته، زعفرانی، پسته ای» انواع لوزها را تشکیل می دهند.

پشمک

می توان گفت پشمک تنقلاتی است که از شکر ایجاد می شود. پشمک در تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر نیز تولید و مصرف می شود.پشمک انواع مختلفی دارد اما برای تولید هر نوع از شکر استفاده می شود.پشمک هایی که به محض تولید مطرف میشوند از شکر ساخته می شوند که طعم خاصی نداشته و تقریبا طعم شکر را دارند.اما روش دیگر تولید پشمک به این صورت است که به شکر آن مواد دیگری اضافه می شود و باعث ایجاد طعم متفاوتی در پشمک می گردد.این مواد در ایران کاکائو، قهوه،هل،زعفران می باشد که ممکن است رنگ های خوراکی و طعم دهنده ها نیز به آن اضافه شوند.این نوع پشمک ها معمولا بسته بندی می شوند و در بسته هایی با سایزهای مختلفی ارائه می شوند.

حاجی بادام

حاجی بادام یکی از شیرینی های سنتی استان یزد بود. حاجی بادام به دلیل خوشمزه بودن و نقلی بودن آن جایگاه بسیار خوبی در بین خانواده های ایرانی دارد. این شیرینی در کاشان نیز پخته می شود. اما تاریخچه این شیرینی بسیار جالب است حاج خلیفه که در یزد به شیرینی پزی می پرداخته و بسیار مشهور بوده، حاج خلیفه به حج می رود در آن زمان سفرهای حج ۶ ماه طول می کشید و ایشان مقدار زیادی شیرینی با خود می برند از جمله بادامی که نوعی شیرینی مخصوص خود حاج خلیفه بود پس از اینکه ایشان از سفر بر میگردند چند دانه بادامی داخل جیبشان مانده بود که مردم وقتی می بینند به آن حاجی بادام می گویند و به این اسم نیز معروف می شود.

حلوا و ارده

حلوا و ارده ، از ترکیب کنجد سابیده شده با شیره یا شکر تهیه می‌شود و یک خوراک مقوی و لذیذ برای طول روز به همراه وعده‌های غذایی بویژه صبحانه است.

درکشور‌های مختلف دنیا حلوا و ارده  به اشکال مختلف تهیه می‌شود که با نوع ایرانی آن کمی متفاوت است، اما اجزای اصلی شامل کنجد و شکر درتمامی آن‌ها مشترک است.

استان یزد دارای ۱۰ شهرستان، ۲۱ بخش، ۴۵ دهستان و ۲۱ شهر است.

اگر اولین بارتان  است که برای رفتن به یزد آماده می‌شوید، بهتر است از قبل تمام جاهای دیدنی این شهر را بشناسید و حتی یک خانه خشتی را هم در دل کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی از قلم نیاندازید.در اینجا تعدادی از جاذبه های گردشگری یزد را به شما معرفی می کنیم

مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یکی از زیباترین و معروف‌ترین جاهای دیدنی یزد است. این مسجد در سه دوره تاریخی  و در طول 100 سال بنا شده است. نخستین سنگ‌ بنای این مسجد در دوره ساسانیان گذاشته شده است. اما بنای فعلی مسجد، گنبد و کاشی کاری‌های آن متعلق به دوره‌های مختلفی از جمله آذری، ایلخانی و تیموری است.

میدان امیرچخماق

این مجموعه تاریخی که در اول لیست مکان‌های دیدنی یزد جا خوش کرده است، به دست حاکم یزد در دوره شاهرخ تیموری یعنی امیر جلال‌الدین چخماق و به کمک همسر او ساخته شده است. تکیه و مسجد امیر چخماق در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.

خانه لاری ها

خانه لاری‌ها متعلق به یکی از همین افراد سرشناس است که بیش از 270 سال پیش از فارس به یزد آمدند. تا پایان دوره حکومت رضاشاه این خانه همچنان یک خانه اعیان‌نشین بود، اما بعدها متروکه ماند. بعد از آنکه این بنا مدتی هم خانقاه نعمت‌اللهی بود، میراث فرهنگی یزد آن را خریداری  و مرمت کرد. حالا درهای این خانه تارخی به عنوان نمادی از معماری باشکوه قاجاری به روی مردم باز است.

آتشکده

آتکشده یزد میزبان آتش مقدس 1500 ساله است که نه تنها پیروان زرتشت بلکه گردشگرانی از هر دین و آیین را به این آتشکده می‌کشاند.بنای آتشکده یزد در دوره پهلوی اول ساخته شده است.یکی از ویژگی‌های اصلی معماری آتشکده‌ها ساده بودن آن‌هاست و بر عکس خیلی از عبادتگاه‌ها از شکوه و تزئینات معماری در آن‌ها خبری نیست. آتشکده زرتشتیان یزد با الهام از معماری تخت جمشید و آتکشده پارسیان هند ساخته شده است. در بالای بنا هم نگاره فروهر می‌درخشد. سرستون‌های سنگی جلوی بنا جلوه‌ای از هنر هنرمندان اصفهانی است. این سرستون‌ها در اصفهان تراشیده شده‌اند و به یزد آورده شده‌اند.

باغ دولت آباد

باغ دولت آباد یکی از زیباترین نمونه‌های باغ‌های ایرانی است که یونسکو هم در ستایش این باغ، آن را به لیست میراث جهانی خود اضافه کرده است. در مجموع 9 باغ از باغ‌های ایرانی در لیست یونسکو ثبت شده‌اند که یکی از آن‌ها هم در سفر به یزد می‌توانید ببینید. این باغ 260 سال است که جای خود را در دل شهر یزد محکم کرده است و گل سرسبد مراکز دیدنی یزد است.

ایران
استان یزد
نامه های قبلی: کثه ، ایساتیس
سال شهر شدن: ۱۳۱۶
جمعیت طبق آمار سال ۱۳۹۵: ۱٬۱۳۸٬۵۳۳ نفر
رشد جمعیت: %۱۵
دین: اسلام ، آیین زرتشت ، یهودیت
مساحت: ۷۶٬۴۶۹ کیلومتر مربع
آب و هوا میانگین دمای سالانه: ۱۹ درجه سانتی گراد
پیش شماره تلفن: ۰۳۵