
تجربه نشان داده است که بهره و کیفیت انجام بسیاری از کارها به ویژه کارهای ظریف و با دقت، با افزایش شدت روشنایی روی سطح کار بالا میرود،البته شدت روشنایی بالاتر مستلزم هزینهی جاری بیشتر است لذا در انتخاب میزان شدت روشنایی باید هم به راحتی و بهره کاری بیشتر افراد و هم هزینه توجه شود.میزان روشنایی لازم برای انجام بسیاری کارهای اساسی بسته به شرایط اقتصادی، فرهنگی،سطح زندگی و آداب و رسوم کشورها با هم متفاوت میباشد و توسط مجمع مهندسان روشنایی تعیین و توصیه شده است به عنوان مثال استانداردهای روشنایی کشور آمریکا از ایران بالاتر است،استاندار شدت روشنایی در ایران برای روی میز مطالعه برابر حداقل ۳۰۰ و پیشنهادی ۵۰۰ لوکس میباشد و این در حالی است که در آمریکا برابر ۷۵۰ لوکس و در انگلستان از این میزان هم بالاتر است.
سه اثر منفی کمبود روشنایی
یکی از اهداف طراحی روشنایی و نورپردازی تامین شدت روشنایی مناسب بر روی سطح کار است که این شدت روشنایی مورد نیاز برای سطوح کاری را بسته به نوع ساختمان ، نوع کاربری، موقعیت جغرافیایی آن،ساعات کاری و غیره میتوان با استفاده از نور روز،نور مصنوعی یا ترکیبی از هر دو بدست آورد.
میتوان گفت میزان شدت روشنایی مناسب برای هر فعالیتی توسط عمده عوامل زیر تعیین میشود:
۱- میزان دقت کار
۲- میزان سرعت
۳- میزان ظرافت مورد نیاز برای انجام کار
۴- میزان اهمیت کار
۵- سن شخصی که در حال انجام کار هست.
و ..
خیرگی از ورود پرتوهای شدید نور به چشم محاسبه میشود.خیرگی به دو دسته تقسیم میشود:
الف- خیرگی مستقیم که به دلیل استفاده از چراغ نامناسب یا قرار گیری چراغ یا پنجره در مکانی نامناسب میباشد.
ب- خیرگی غیر مستقیم که بدلیل ضریب انعکاس(Reflection Factor) زیاد تر از حد معمول در سطوح مختلف ایجاد میشود.
دستگاه اندازه گیری شدت روشنایی،لوکس متر است که ازسه بخش دریافت کننده،پردازشگر و نمایش دهنده تشکیل شده است. سنسورهای فتوولتاییک سلینیوم و سیلیکوندر در این دستگاه استفاده شده است.سنسور فتوولتاییک یعنی سنسورهایی که بر اساس میزان شدت نور ولتاژ تولید میکنند.این ولتاژ تولید شده توسط واحد پردازشگر،پردازش میشود و در خروجی میزان شدت نور با واحد لوکس(Lux) نمایش داده میشود.
الف) به بینایی و قدرت تشخیص بصری انسان در دراز مدت آسیب میرساند.
ب) باعث کاهش اشتیاق به کار میشود و دست کم در کمیت به میزان فرآورده یا محصول و کار انجام شده در محل کار دخالت دارد.
پ)حادثه خیزی:در کارخانجات وخیابانها و میدانها اهمیت بسزایی دارد،زیرا نور غیر استاندارد باعث خطرات جانی میشود.آمار وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی نشان میدهد ک در سال ۱۳۸۹ ،در کل کشور دست کم ۲۵ نفر به علت نور غیر استاندارد(کمبود نور) محیط کار دچار حادثه شده اند.
عوامل ویژه در تامین شدت روشنایی مناسب:
۱- آرامش بصری:عدم احساس خستگی در محیط که با نمود رنگ بالا (CRI بزرگتر یا مساوی ۹۰) و توزیع یکنواخت درخشندگی حاصل میشود.
۲-کارایی بصری: با روشنایی کافی برای دیدن اشیا و عدم خیرگی منابع نور ایجاد میشود.
۳- نمود بصری: با جهش تابش مناسب و نمود رنگ بالا به سه بعدی دیدن اشیا کمک میکند.
۴- خیرگی: فاکتوری که باعث خستگی و آزار چشم میشود و حوزه دید را کاهش میدهد.
رنج های استاندارد شدت روشنایی:
این رنج های استاندارد به ترتیب زیر میباشد
۵۰۰۰ -۳۰۰۰ – ۲۰۰۰- ۱۵۰۰- ۱۰۰۰-۷۵۰ – ۵۰۰-۳۰۰ -۲۰۰ – ۱۵۰ -۱۰۰ – ۷۵-۵۰ – ۳۰-۲۰
این مقادیر بر اساس مطالعات و تحقیقات گسترده بدست آمده است که با ارزش و کاربردی هستند.
چندین مثال از مقدار عددی شدت روشنایی،تا به طور عینی با این کمیت آشنا شوید:
شدت روشنایی سطح زمین در خورشید تابستان ۱۰۰۰۰۰ لوکس
شدت روشنایی سطح زمین در خورشید زمستان ۱۰۰۰۰ لوکس
اتاق کار ۳۰۰ لوکس
اتاق نشیمن ۱۰۰ لوکس
سطح خیابان ۳۰ لوکس