پشم موهر چه نوع پارچه ای است؟
پشم موهر (Mohair wool) نوعی منسوج است که از طریق موی بز آنگورا (Angora goat) به دست می آید. برخلاف دیگر بزها، این نوع از بز با موهای ژولیده و درهم پوشیده شده است. اعتقاد بر این است که بز آنگورا به دلیل شرایط محیطی که در آن تکامل پیدا می کند به این پوشش منحصر به فرد دست یافته است. این نوع از بز اکنون برای پشم شبیه به ابریشم و چند کاربردیش که تولید می شود، بسیار مورد توجه است. شایع است که شکل های کنونی بز آنگورا در تبت تکامل پیدا کرده اند و به تدریج به ترکیه مهاجرت نموده اند. این نوع از بز برای قرنها فقط در ترکیه رشد کرده است، اما سابقه پشم موهر در انگلستان به قرن هجدهم میلادی باز می گردد. این تاریخ نشان می دهد که این نوع از پارچه به صورت گسترده در سراسر اروپا، آسیا و خاورمیانه به مدت هزاران سال داده و ستد می شده است.
موهر در مقایسه با پشم گوسفند بسیار نرمتر است و براقیت و درخشندگی قابل توجهی نیز دارد. این ویژگی ها منجر شده است تا برخی علاقمندان به منسوج، لقب الیاف الماس را به موهر بدهند و این پارچه به دلیل سازگاری بالا با بیشتر انواع رنگ به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کرده است. موهر نسبت به انواع دیگر پشم، توانایی کشش بیشتری دارد، زیاد مشتعل نمی شود و در برابر چروک مقاوم است. به دلیل ویژگی های منحصر به فرد این نوع از پشم، موهر به عنوان یک منسوج لوکس در نظر گرفته می شود و لباس کاملا تولید شده از این ماده را می توان بسیار گران دانست. با این حال، موهر بسیار زیاد با دیگر پارچه ها ترکیب می شود. حتی اگر این پارچه فقط در مقادیر بسیار کمی مورد استفاده قرار گیرد، باعث می شود تا هر پارچه های که بخشی از آن از موهر تولید شده است، بسیار کششی تر، درخشنده تر و با دوام تر شود.
یکی دیگر از قابلیت های بسیار مهم موهر به مقاومت این نوع از پشم در برابر نمدی شدن بر می گردد. بیشتر انواع پشم نوعی فلس دارند و وقتی این نوع از پشم در دمای نادرست مورد شستشو قرار می گیرد، این فلس ها با هم ترکیب می شوند و به هم ریختگی نامطلوبی را به وجود می آورند. با این وجود فلس های موجود بر روی پشم موهر، کاملا توسعه یافته نیستند، یعنی پوشاک تولید شده از طریق این نوع از پشم حتی اگر به صورت نادرست نیز شسته شود، نمدی نمی گردد.
وقتی بزهای آنگورا پیر می شوند، ضخامت الیاف موهایشان افزایش پیدا می کند و پشم بزهای آنگورای پیر به اندازه بزهای آنگورای جوان مطلوب نیست. وقتی پشم های یک بز آنگورای جوان چیده می شود، پشم حاصل به صورت درخشان تر و ابریشمی تر به دست خواهد آمد.
در بیشتر مزارع پرورش بز آنگورا، چیدن پشم دو بار در سال، یعنی در فصل بهار و پاییز انجام می گیرد. هر بز آنگورا در حدود ۱۵ پوند موهر در هر سال تولید می نماید و برای اطمینان از وارد نشدن هیچگونه آلاینده در محصول نهایی باید فرآیند چیدن پشم بز بسیار با دقت انجام گیرد. پشم موهر حاصل شده از بزهای آنگورا با پشم آنگورایی که در حقیقت از طریق خرگوش های آنگورا به دست می آید، نباید یکی دانسته شود. علاوه بر این، عبارت موهر گاهی اوقات برای توصیف یک نوع از ماده که جهت ایجاد سقف اتومبیل های قابل تبدیل به کار برده می شود، مورد استفاده قرار می گیرد، اما این پارچه در حقیقت یک نوع کرباس است و از طریق بزهای آنگورا حاصل نمی شود.
پشم موهر چگونه تولید می شود؟
تولید پشم موهر در سال های اخیر به شدت تکامل پیدا کرده است. این احتمال وجود دارد که این نوع از پشم توسط افراد بومی تبت تولید شده باشد و سوابق نشان می دهد که این نوع از پشم در ترکیه به مدت هزاران سال ساخته شده است. با این حال وقتی موهر در اوایل قرن نوزدهم میلادی در انگلستان به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد، فرآیند تولید این پارچه به صورت صنعتی در آمد و گسترده شد. در اوج دوران امپراطوری بریتانیا، موهر بسیار مورد تقاضا بود، به همین دلیل تولید این نوع از پشم به آفریقای جنوبی، استرالیا و نیوزلند نیز کشیده شد. تعداد کمی از بزهای آنگورا به ایالات متحده نیز ارسال شدند و این نوع از پارچه هنوز هم در مقادیر محدودی در آمریکا تولید می گردد.
فرآیند تولید کردن موهر با چیدن موهای بز آنگورا شروع می شود. موهای این بزها به سرعت رشد می کند، یعنی آنها برای چیده شدن موهای سرشان در دو بار در سال آماده هستند. فرآیند چیده شدن پشم با قیچی های بزرگ انجام می گیرد و بزها در هنگام این فرآیند باید کاملا بی حرکت باشند تا از صدمه دیدن آنها جلوگیری شود.
بعضی از انجمن های مدافع حقوق حیوانات مانند PETA عنوان کرده اند که روش های استفاده شده در طول فرآیند چیدن پشم های بز آنگورا غیر انسانی است. اگرچه اینگونه روش ها در میان کشاورزان متفاوت است، اما بعضی از کارکنان مزارع پرورش آنگورا در آفریقای جنوبی به خشن رفتار کردن با بزهایشان مشهور گردیده اند و آنها را با آسیب های جدی بدنی مواجه نموده اند. برای به دست آوردن پشم موهر لازم نیست که بزهای آنگورا در معرض اینگونه رفتارها قرار گیرند، اما بعضی از کشاورزان برای صرفه جویی در هزینه ها به این کارها اقدام می کنند.
وقتی موهر از بزهای آنگورا چیده شد، باید برای حذف هرگونه ناخالصی به دقت مورد شستشو قرار گیرد. از آنجا که موهای این نوع از بز از نظر طولی یکنواخت است، لذا به راحتی کارد می شود. کارد فرآیندی است که تکه های بزرگ این پشم را به رشته ها تبدیل می نماید. این رشته ها سپس به نخ ریسیده می شوند و در بیشتر حالت ها، از دستگاه های خودکار یا نخ ریس های پدالی برای تولید این نخ های پیچیده شده استفاده می گردد.
بعد از فرآیند شستشوی نهایی، نخ موهر برای بافته شدن به لباس آماده می شود. در بیشتر حالت ها، این نخ به تولید کننده منسوج فروخته می شود تا این فرآیند نهایی توسط این شخص انجام گیرد، اما بعضی از پرورش دهندگان بز آنگورا، خودشان محصولات منسوج نهایی را تولید می نمایند.
در مجموع فرآیند تولید پارچه موهر به صورت زیر است:
- چیدن پشم بز آنگورا: فرآیند چیدن پشم با قیچی بزرگ انجام می شود و بزها برای اینکه در طول فرآیند آسیبی نبینند، بایستی به طور کامل بی حرکت بمانند.
- شستن: وقتی پشم از بزهای آنگورا چیده شد، بایستی با دقت شسته شوند تا هر گونه ناخالصی آنها حذف گردد.
- کاردینگ: دسته های بزرگ پشم در این مرحله به رشته تبدیل می شوند.
- نخ ریسی: این رشته ها سپس به نخ ریسیده می شوند و در بیشتر حالت ها، از دستگاه های خودکار یا نخ ریس های پدالی برای تولید این نخ های پیچیده شده استفاده می گردد.
- عملیات تکمیلی نهایی: نخ موهر پس از اینکه شسته شد، برای بافته شدن به لباس آماده است.
پشم موهر چه کاربردی دارد؟
موهر به دلیل ویژگی های منحصر به فردش برای طیف متنوعی از کاربردهای مصرفی مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این پارچه معمولا در تعداد مختلفی از انواع پوشاک به کار برده می شود و در طیف متنوعی از اثاثیه منزل و دیگر منسوجات عمومی نیز حضور دارد.
پشم موهر برخلاف انواع دیگر پشم یک پارچه بسیار محبوب برای ژاکت ها، کت ها، کلاه ها و دیگر شکل های لباس زمستانی عایق محسوب می گردد. این منسوج برای تولید جوراب، روسری و کت و شلوار نیز مورد استفاده قرار می گیرد. نوع خاصی از کت و شلوار را فقط از طریق پشم موهر می توان تولید نمود؛ کت و شلوار دو رنگی در سال ۱۹۶۰ میلادی در بریتانیا به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد و محبوبیت این پوشاک در میان موسیقی دان ها در آمریکا و سراسر جهان به سرعت گسترده شد. به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که موهر دارد، کت و شلوارهای دو رنگی در صورتیکه از زوایای گوناگون یا نورهای مختلف به آنها نگاه شود، رنگ های مختلفی را نشان می دهند.
فراتر از دنیای پوشاک مصرفی، موهر برای تولید نخ های صنعتی، کلاه گیس های عروسک و تزئینات دیواری نیز به کار می رود. در دهه ۱۹۷۰ میلادی، موهر به محبوبیت کمی به عنوان ماده تولید کننده فرش دست یافت؛ این ماده ضخیم و ابریشمی مانند هنوز نیز برای تولید فرش مورد استفاده قرار می گیرد، اما این نوع از فرش ها اکنون از محبوبیت خیلی کمی برخوردار هستند.
در کل کاربردهای پشم موهر را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:
- برای پوشاک: استفاده شده در ژاکت، کت، کلاه و دیگر شکل های لباس مخصوص زمستان
- برای لوازم منزل: استفاده شده در نخ های صنعتی، تزئینات دیواری و کلاه گیس های عروسک
- برای منسوجات: جهت تولید فرش و قالیچه.